Het herinnerde

De zon brandde vervelend in zijn nek, de coniferen te jong voor bescherming, de tijd verdwenen. Daniël zat in een oude, heel vervelende herinnering ondergedompeld. De treinreis vanuit Italië toentertijd, de slaapcoupé, het ongenoegen en de bromvlieg met de eeuwige adem. Alles alweer zo lang geleden, toch bestonden de bromvlieg en het ongenoegen nog steeds, zoals het verleden altijd een bestaansrecht hield - als de inhoud van een zandloper.

De herinnering weggezonken in het gruis van neuronen, geduldig gewacht op een elektrisch sleepnet of een kettingreactie. En de willekeur. Hoe ver een bliksemschicht aftakt is ook willekeurig; hoeveel moleculen het raakt en welke het laat vuren is niets meer dan grilligheid. Wellicht was het de loslatende kaft van het boek op tafel geweest, het had hem aan vergeeld papier doen denken, aan ouderdom, zijn opa zwaaiend op een fiets, de glimlach met de scheve tanden, de professor aan de universiteit, de saaie lezingen vooraan in de banken, de banale op seks gerichte kervingen in het hout, de wijsbegeerte, de negentiende eeuw, Nietzsche, Wagner, Nazisme, Duitsland, treinen, afzien - bingo! Een cluster aan neuronen, verbonden als atoompartikels; nog meer oude herinneringen die verschenen, allemaal fragmentarisch. De reden van de reis, het ongemak, de doodbloedende vriendschap en de vreemdeling in de trein.

Kon er zoiets bestaan als echt vergeten? Zelfs bij mensen met geheugenverlies waren de neurale verbindingen niet verdwenen: het defect in hun brein maakte de herinneringen alleen onbereikbaar. Haal dat defect weg en alles was weer toegankelijk. Daniël had graag gewild dat de koppeling naar dat moment los geknipt werd, dat het onder een vergrootglas in de volle zon werd geplaatst en, als een kronkelende mier tussen de vingers van een sadistische peuter, weggebrand werd. Vriendschap had meerdere lagen: compassie en inlevingsvermogen stonden bovenaan, desinteresse en afkeer onderop. Een verwantschap hield geen stand bij de onderste regionen. Kon je ook een compleet persoon wegbranden uit je geheugen? Zoals in de film van Charlie Kaufman. Of was het brein daar te complex voor, en de zoektocht naar zulke individuele neuronen een onbegonnen zaak?

Het was alweer zo lang geleden, Daniël was verder gegaan met zijn leven, had de universiteit afgerond, was verhuisd naar een andere stad en had daar een leven opgebouwd. De herinnering aan de relatie was verwaterd. Er was geen noodzaak meer om eraan te denken. Waarschijnlijk was de vriend ook afgestudeerd, vanwege zijn afkomst in de stad gebleven, gesetteld, en aan het werk gegaan. Zoals iedereen in de geschiedenis van de mensheid; settelen, voortplanten en sterven. De terugkerende cyclus van het leven. In dat opzicht waren we niets anders dan de oermens, die verliet het nest, koos een plek om te settelen, creëerde nageslacht en stierf. Hoe lang was de arm van die cyclus? Konden we die tot in de eeuwigheid doorzetten? De biologie laat zien dat levensvormen in een gesloten omgeving een omslagpunt hebben. Een langdurige groei slaat dan om naar ondergang. Hoe ver waren we van zo'n draaipunt verwijderd? Het einde zou al in zicht kunnen zijn. Daniël vroeg zich af wie zich ons dan nog zal herinneren, hij verschoof zijn stoel naar de harde schaduw van het huisje. Wat was de betekenis van de relaties die we aangingen in ons leven?

De start van de trip was positief. Beiden stonden achter de keuze voor Florence, beiden wilden vanwege hun studieachtergrond het culturele Mekka van Italië bezoeken; de een vanwege inspiratie, de ander vanwege het historische erfgoed. Vanuit Amsterdam hadden ze de internationale trein gepakt en waren via Duitsland en Zwitserland richting het zuiden afgedaald. Na anderhalve dag stonden ze op het station Santa Maria Novella, waar ze vervolgens met handen en voeten een taxi probeerden te regelen naar het hotel aan de rand van het centrum. Daar aangekomen bleken de drie sterren nogal ruim van classificatie te zijn, wie dat bepaald had kon niet anders dan schuldig zijn geweest aan omkoping. De kiem van het ongenoegen. Woordenwisselingen die zich in de loop van de week opstapelden en een ontlading naast de Venus van Botticelli in het Uffizi. De zaalbeveiligers hadden het zweet van hun hoofden weggeveegd en probeerden hen puffend en steunend uit elkaar te krijgen. Daniël kon de aanleiding niet meer terughalen, waarschijnlijk door zijn medeschuldigheid - de hersenen onthouden natuurlijk alleen in het voordeel van zichzelf.
      Na het Uffizi-drama was ieder zijn kant opgegaan. Er was niet genoeg geld voor een andere kamer en ook de terugreis stond al vast. Ze zaten aan elkaar verbonden tot de afloop van de reis. Daniël verborg zich in het nachtleven en verminderde op die manier de verplichte samenkomst in de hotelkamer. Als hij wakker werd was hij altijd alleen.

Verder lezen?